Geschiedenis en architectuur van de Erechtheion Tempel

Het Erechtheion, een architectonisch hoogstandje bovenop de Akropolis in Athene, getuigt van de artistieke en architectonische bekwaamheid van de oude Griekse wereld. Om het invloedrijke ontwerp en de bouwstijl beter te kunnen waarderen, moet je de tijd nemen om je te verdiepen in de fascinerende geschiedenis van de Akropolis voordat je de iconische tempel bezoekt.

Bouw van het Erechtheion

Hoewel er bewijs is van nederzettingen op de Akropolis-heuvel uit de Bronstijd, is er weinig bekend over de gebouwen uit die tijd. Er wordt aangenomen dat het Erechtheion werd gebouwd ter vervanging van een oudere tempel gewijd aan Athena Polias, die in 480 voor Christus door de Perzen werd verwoest. De bouw van het Erechtheion begon in 421 v.Chr. en eindigde 15 jaar later, in 406 v.Chr. De reis naar de voltooiing was echter niet zonder uitdagingen. Tussen 413 en 409 of 408 VC leden de Atheense strijdkrachten een verwoestende nederlaag op Sicilië, waardoor de bouw van de tempel tijdelijk werd stopgezet.

De visionaire architect Mnesicles, een inwoner van Athene, heeft het Erechtheion ontworpen. Zijn indrukwekkende portfolio omvat volgens de oude historicus Plutarch ook de Propylaea, de ceremoniële toegangspoort tot de Akropolis. Hij werd bij het ontwerp en de decoratie van de tempel bijgestaan door de eminente beeldhouwer Phidias, die ook van de Atheense staatsman Pericles de opdracht had gekregen om het Parthenon met zijn creaties te versieren. Lees hier meer over het verschil tussen de Akropolis en het Parthenon.

Net als de andere gebouwen op de Akropolis is het Erechtheion gebouwd van Pentelisch marmer met zwarte kalkstenen friezen uit Elefsina, die reliëfsculpturen van wit marmer bevatten. De versierde zuilen zijn beschilderd en versierd met verguld brons en ingelegde veelkleurige kralen.

De unieke bouwstijl van het Erechtheion

De bouwstijl van het Erechtheion wijkt duidelijk af van de symmetrische en overwegend Dorische stijl van het Parthenon. In plaats daarvan heeft deze tempel een ingewikkeld Ionisch ontwerp, dat zijn oorsprong vindt in de Griekse steden in Klein-Azië in het oosten. Daarentegen floreerde de Dorische stijl in de West-Griekse wereld en op de Peloponnesos. Omdat de Atheners zichzelf op het kruispunt van deze twee werelden beschouwden, draagt de Akropolis de onmiskenbare invloed van beide stijlen.

De unieke lay-out van het Erechtheion is te danken aan verschillende factoren, waaronder het grote hoogteverschil tussen het oostelijke en westelijke deel. Bovendien diende de tempel gedurende zijn lange geschiedenis een groot aantal religieuze doeleinden, wat weerspiegeld wordt in het architecturale ontwerp. Aanvankelijk vereerden de oude Grieken het Erechtheion als een heilige plaats van aanbidding. Met het verstrijken van de tijd onderging de tempel echter verschillende transformaties, eerst als christelijke kerk, toen als paleis tijdens de Frankische periode en uiteindelijk, onder Ottomaanse heerschappij, diende het als residentie en harem van de Turkse gouverneur.

Een tempel van mythen en legenden

Het Erechtheum is onlosmakelijk verbonden met de mythologische oorsprong van Athene. Een van de heiligste voorwerpen in het oostelijke deel van de tempel was het cultusbeeld van Athena, dat volgens sommige bronnen uit de hemel was gevallen. Dit beeld stond op de voorgrond van het Panathenaea festival en er werd elk jaar een speciale sluier voor geweven. Indirect bewijs suggereert dat het beeld gemaakt was van olijfhout met een kroon en oorbellen op het hoofd, een halsketting om de nek, een gouden aegis en een gouden gorgonkop op de borst. Waarschijnlijk bevatte het beeld ook een gouden uil en een kom in een van de handen. Voor het beeld brandde een gouden lamp ontworpen door Callimachus.

Het noordelijke portaal van het Erechtheion valt op door de opvallende versiering met Ionische wallen en banden met sierlijke reliëfs. Er is een gedeelte in de vloer waar marmeren platen ontbreken en er zijn enkele inkervingen in de rots te zien. Deze zouden zijn veroorzaakt door de drietand van Poseidon tijdens zijn ruzie met Athena om het beschermheerschap van de stad. Volgens een andere opvatting werden ze veroorzaakt door Zeus en de bliksemschicht die Erechtheus doodde, wiens tombe zich in dit deel van de tempel bevindt.

Het Pandroseion, dat gewijd was aan een van de dochters van Cecrops, bevindt zich op het westelijke deel van het Erechtheion. Hier zou Athena de olijfboom hebben geplant die ze aan de oude Atheners had geschonken. Hoewel de olijfboom door de Perzen werd verbrand toen ze Athene plunderden, groeide hij de volgende dag op wonderbaarlijke wijze weer aan.

Wat waren de kariatiden?

Het meest iconische kenmerk van het Erechtheion, het Portaal van de Kariatiden, bevindt zich in het zuidelijke deel van de tempel. De gebeeldhouwde vrouwenfiguren die als steunpilaren fungeren zouden maagden uit de Laconische stad Karyes voorstellen, vandaar hun naam. Men gelooft dat het portaal van de kariatiden is gemaakt om het graf van Cecrops (of Kekrops) te herdenken - de mythologische half-serpent koning van Attica. Een opening aan de westkant van het portiek gaf toegang tot de tombe.

Met een hoogte van ongeveer 1,77 meter keken de kariatiden uit op de hoofdstraat onder de Akropolisheuvel, waar de processie van de Panathenaea gewoonlijk passeerde. De verticale plooien van hun kleding doen denken aan de richels van Dorische zuilen, terwijl de manden op hun hoofd en hun ingewikkelde kapsel ontworpen waren om het gewicht van de architraaf van de tempel te dragen.

De kariatiden in het Erechtheion zijn replica's van de originelen die ooit de tempel sierden. Een van de beelden, samen met meer dan de helft van de decoratieve beelden van het Parthenon die bewaard waren gebleven, werd tussen 1799 en 1802 door Lord Elgin verwijderd, voorafgaand aan de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog van 1821. Deze collectie wordt momenteel tentoongesteld in het British Museum.

De resterende vijf beelden werden in 1978 uit de tempel gehaald om te worden beschermd, bewaard en gerestaureerd en worden momenteel tentoongesteld in het Akropolis Museum. De Griekse regering heeft formeel de repatriëring van de beelden van de Akropolis geëist, maar de Britse regering en het British Museum hebben dit geweigerd. Het onopgeloste geschil is een bron van grote controverse in Griekenland.

De rijke geschiedenis, het innovatieve ontwerp en het ingewikkelde vakmanschap van het Erechtheion wekken nog steeds verwondering en bewondering over de hele wereld. Als een unieke belichaming van de culturele, religieuze en historische invloeden die Athene hebben gevormd, nodigt het Erechtheion zijn bezoekers uit om de mysteries van het verleden te ontdekken en de buitengewone prestaties van de menselijke creativiteit en vindingrijkheid te waarderen.

‍