Ιστορία & Αρχιτεκτονική του Ερεχθείου Ναού

Το Ερέχθειο, ένα αρχιτεκτονικό θαύμα στην κορυφή της Ακρόπολης στην Αθήνα, αποτελεί απόδειξη της καλλιτεχνικής και αρχιτεκτονικής υπεροχής του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Για να εκτιμήσετε καλύτερα τον επιδραστικό σχεδιασμό και το αρχιτεκτονικό στυλ, αφιερώστε χρόνο για να εντρυφήσετε και στη συναρπαστική ιστορία της Ακρόπολης, πριν περιηγηθείτε στον εμβληματικό ναό.

Κατασκευή του Ερεχθείου

Ενώ υπάρχουν ενδείξεις για οικισμούς στο λόφο της Ακρόπολης που χρονολογούνται από την εποχή του Χαλκού, λίγα είναι γνωστά για τα κτίρια εκείνης της εποχής. Το Ερέχθειο πιστεύεται ότι κατασκευάστηκε για να αντικαταστήσει έναν παλαιότερο ναό αφιερωμένο στην Αθηνά Πολιάδα, ο οποίος καταστράφηκε από τους Πέρσες το 480 π.Χ.. Η κατασκευή του Ερεχθείου ξεκίνησε το 421 π.Χ. και κορυφώθηκε 15 χρόνια αργότερα, το 406 π.Χ.. Ωστόσο, το ταξίδι προς την ολοκλήρωση δεν ήταν χωρίς προκλήσεις. Μεταξύ του 413 και του 409 ή του 408 π.Χ., οι αθηναϊκές δυνάμεις υπέστησαν μια καταστροφική ήττα στη Σικελία, με αποτέλεσμα να σταματήσει προσωρινά η κατασκευή του ναού.

Ο οραματιστής αρχιτέκτονας Μνησικλής, γεννημένος στην Αθήνα, πιστώνεται με το σχεδιασμό του Ερεχθείου. Το εντυπωσιακό χαρτοφυλάκιό του περιλαμβάνει επίσης τα Προπύλαια, την τελετουργική πύλη της Ακρόπολης, σύμφωνα με τον αρχαίο ιστορικό Πλούταρχο. Βοηθός του στο σχεδιασμό και τη διακόσμηση του ναού ήταν ο επιφανής γλύπτης Φειδίας, ο οποίος είχε επίσης αναλάβει από τον Αθηναίο πολιτικό Περικλή να κοσμήσει με τα δημιουργήματά του τον Παρθενώνα. Μάθετε περισσότερα για τη διαφορά μεταξύ της Ακρόπολης και του Παρθενώνα εδώ.

Όπως και άλλα κτίρια στην Ακρόπολη, το Ερέχθειο είναι χτισμένο από πεντελικό μάρμαρο με διαζώματα από μαύρο ασβεστόλιθο από την Ελευσίνα, τα οποία περιλαμβάνουν ανάγλυφα γλυπτά από λευκό μάρμαρο. Οι διακοσμημένοι κίονες ήταν βαμμένοι και στολισμένοι με επιχρυσωμένο χαλκό και ένθετες πολύχρωμες χάντρες.

Το μοναδικό αρχιτεκτονικό στυλ του Ερεχθείου

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του Ερεχθείου αποτελεί μια σαφή απόκλιση από τον συμμετρικό και κυρίως δωρικό ρυθμό του Παρθενώνα. Αντ' αυτού, ο ναός αυτός διαθέτει ένα περίπλοκο ιωνικό σχέδιο, το οποίο προέρχεται από τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας στα ανατολικά. Αντίθετα, ο δωρικός ρυθμός άκμασε στον δυτικό ελληνικό κόσμο και στην Πελοπόννησο. Καθώς οι Αθηναίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους στο σταυροδρόμι αυτών των δύο κόσμων, η Ακρόπολη φέρει την αλάνθαστη επιρροή και των δύο στυλ.

Η μοναδική διάταξη του Ερεχθείου οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων η σημαντική υψομετρική διαφορά μεταξύ του ανατολικού και του δυτικού τμήματος. Επιπλέον, ο ναός εξυπηρετούσε πλήθος θρησκευτικών σκοπών καθ' όλη τη διάρκεια της μακράς ιστορίας του, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του. Αρχικά, οι αρχαίοι Έλληνες σέβονταν το Ερέχθειο ως ιερό τόπο λατρείας. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου, ο ναός υπέστη αρκετές μεταμορφώσεις, αρχικά ως χριστιανική εκκλησία, στη συνέχεια ως παλάτι κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας και, τέλος, επί οθωμανικής κυριαρχίας, χρησίμευσε ως κατοικία και χαρέμι του Τούρκου κυβερνήτη.

Ένας ναός με μύθους και θρύλους

Το Ερέχθειο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις μυθολογικές καταβολές της Αθήνας. Μεταξύ των πιο ιερών αντικειμένων που φυλάσσονταν στο ανατολικό τμήμα του ναού ήταν το λατρευτικό άγαλμα της Αθηνάς, το οποίο σύμφωνα με ορισμένες πηγές είχε πέσει από τον ουρανό. Το άγαλμα αυτό βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της γιορτής των Παναθηναίων και κάθε χρόνο υφανόταν γι' αυτό ειδικό πέπλο. Έμμεσες ενδείξεις δείχνουν ότι το άγαλμα ήταν κατασκευασμένο από ξύλο ελιάς με στέμμα και σκουλαρίκια στο κεφάλι, περιδέραιο στο λαιμό, χρυσή αιγίδα και χρυσό κεφάλι γοργόνας στο στήθος. Ήταν επίσης πιθανό το άγαλμα να περιλάμβανε μια χρυσή κουκουβάγια και μια λεκάνη σε ένα από τα χέρια. Μπροστά από το άγαλμα έκαιγε ένας χρυσός λύχνος σχεδιασμένος από τον Καλλίμαχο.

Η βόρεια στοά του Ερεχθείου ξεχωρίζει για την εντυπωσιακή διακόσμησή της με ιωνικούς προμαχώνες και ζώνες με περίτεχνα ανάγλυφα. Υπάρχει ένα τμήμα στο δάπεδο όπου λείπουν μαρμάρινες πλάκες και διακρίνονται κάποια σκαλίσματα στον βράχο. Αυτά πιστεύεται ότι προκλήθηκαν από την τρίαινα του Ποσειδώνα, κατά τη διάρκεια της διαμάχης του με την Αθηνά για την αιγίδα της πόλης. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, προκλήθηκαν από τον Δία και τον κεραυνό που σκότωσε τον Ερεχθέα, ο τάφος του οποίου βρίσκεται σε αυτό το τμήμα του ναού.

Το Πανδρόσειο, το οποίο ήταν αφιερωμένο σε μία από τις κόρες του Κέκροπα, βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του Ερεχθείου. Εδώ λέγεται ότι η Αθηνά φύτεψε την ελιά που χάρισε στους αρχαίους Αθηναίους. Ενώ η ελιά κάηκε από τους Πέρσες όταν λεηλάτησαν την Αθήνα, ως εκ θαύματος ξαναφύτρωσε την επόμενη μέρα.

Τι ήταν οι Καρυάτιδες;

Το πιο εμβληματικό χαρακτηριστικό του Ερεχθείου, η Στοά των Καρυάτιδων, βρίσκεται στο νότιο τμήμα του ναού. Οι γλυπτές γυναικείες μορφές που λειτουργούν ως υποστηρικτικοί πυλώνες πιστεύεται ότι αναπαριστούν κοπέλες από τη λακωνική πόλη Καρυές, εξ ου και το όνομά τους. Πιστεύεται ότι η Στοά των Καρυάτιδων φτιάχτηκε για να μνημονεύσει τον τάφο του Κέκροπα (ή Κέκροπα) - του μυθολογικού βασιλιά της Αττικής που ήταν μισό φίδι. Ένα άνοιγμα στη δυτική πλευρά της στοάς επέτρεπε την πρόσβαση στον τάφο.

Με ύψος περίπου 1,77 μέτρα, οι Καρυάτιδες έβλεπαν προς τον κεντρικό δρόμο κάτω από τον λόφο της Ακρόπολης, από όπου περνούσε η πομπή των Παναθηναίων. Οι κάθετες πτυχώσεις των ενδυμάτων τους θυμίζουν τις κορυφογραμμές των δωρικών κιόνων, ενώ τα καλάθια στα κεφάλια τους και το περίπλοκο χτένισμά τους σχεδιάστηκαν για να σηκώνουν το βάρος του επιστυλίου του ναού.

Οι Καρυάτιδες που βρίσκονται σήμερα στο Ερέχθειο είναι αντίγραφα των αυθεντικών που κοσμούσαν κάποτε το ναό. Ένα από τα αγάλματα, μαζί με περισσότερα από τα μισά διακοσμητικά γλυπτά του Παρθενώνα που είχαν διασωθεί, αφαιρέθηκε από τον Λόρδο Έλγιν μεταξύ 1799 και 1802, πριν από τον Ελληνικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας του 1821. Η συλλογή αυτή εκτίθεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.

Τα υπόλοιπα πέντε απομακρύνθηκαν από το ναό το 1978 για λόγους προστασίας, συντήρησης και αποκατάστασης και σήμερα εκτίθενται στο Μουσείο της Ακρόπολης. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ζητήσει επίσημα τον επαναπατρισμό των γλυπτών της Ακρόπολης, με την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και το Βρετανικό Μουσείο να αρνούνται. Η ανεπίλυτη διαμάχη αποτελεί πηγή μεγάλης διαμάχης στην Ελλάδα.

Η πλούσια ιστορία του Ερεχθείου, ο καινοτόμος σχεδιασμός και η περίπλοκη δεξιοτεχνία του συνεχίζουν να εμπνέουν θαυμασμό και θαυμασμό σε όλο τον κόσμο. Ως μοναδική ενσάρκωση των πολιτιστικών, θρησκευτικών και ιστορικών επιρροών που διαμόρφωσαν την Αθήνα, το Ερέχθειο προσκαλεί τους επισκέπτες του να αποκαλύψουν τα μυστήρια του παρελθόντος και να εκτιμήσουν τα εξαιρετικά επιτεύγματα της ανθρώπινης δημιουργικότητας και εφευρετικότητας.

‍