Ο ναός του Ερεχθείου (ή Ερέχθειου) πήρε το όνομά του από τον Ερεχθέα, τον μυθικό ήρωα και βασιλιά της Αθήνας που ίδρυσε την πόλη. Στα επικά έπη του Ομήρου, ο Ερεχθέας ήταν ο γιος του Ήφαιστου και της Γαίας, ο οποίος μεγάλωσε στον τότε ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Ερεχθέας ήταν αυτός που ονόμασε την Αθήνα από τη θεά Αθηνά και μετονόμασε τους κατοίκους της σε "Αθηναίους", οι οποίοι μέχρι τότε ονομάζονταν "Κεκροπίδες" (ή Κεκροπίδες). Αμέσως μετά, ίδρυσε ναό αφιερωμένο στη θεά της σοφίας και εισήγαγε τη λατρεία της στην Αττική, η οποία κορυφώθηκε με την ετήσια γιορτή των Παναθηναίων.
Ως μυθικός ιδρυτής της Αθήνας, ο Ερεχθέας ήταν μια ιδιαίτερα σεβαστή προσωπικότητα, με τα επιτεύγματά του να εμπνέουν καλλιτέχνες, ποιητές και δραματουργούς στην αρχαιότητα. Ο αρχαίος ήρωας-βασιλιάς πιστεύεται ότι ήταν θαμμένος κάτω από τα θεμέλια του ναού του Ερεχθείου, στη βορειοδυτική γωνία.
Στην ελληνική μυθολογία, η θεά της σοφίας Αθηνά και ο θεός των θαλασσών Ποσειδώνας διεκδικούσαν την προστασία της πόλης που θα γινόταν η Αθήνα. Ο Δίας φοβήθηκε ότι θα ξεσπούσε σύγκρουση μεταξύ των δύο θεών του Ολύμπου, οπότε αποφασίστηκε να προσφέρουν ο καθένας από ένα δώρο στους Αθηναίους, οι οποίοι θα έκαναν την τελική επιλογή.
Πρώτος πήγε ο Ποσειδώνας, με τον θεό των θαλασσών να χτυπά την τρίαινά του στον λόφο της Ακρόπολης και το νερό να αναβλύζει από τη γη. Το νερό, ωστόσο, ήταν αλμυρό και οι Αθηναίοι δεν εντυπωσιάστηκαν, καθώς η πόλη είχε ήδη πρόσβαση σε ποτάμια και θάλασσα.
Η Αθηνά φύτεψε έναν σπόρο στο έδαφος και μέσα σε λίγα λεπτά, ένα λαμπρό ελαιόδεντρο ξεπήδησε από τη γη. Χωρίς δισταγμό, ο λαός επέλεξε την προσφορά της Αθηνάς, για την ξυλεία και τους καρπούς της. Η ελιά φυτεύτηκε στο ίδιο σημείο όπου λέγεται ότι η Αθηνά παρουσίασε το δώρο της στους Αθηναίους.
