Ο Ναός της Αθηνάς Νίκης, που κατασκευάστηκε γύρω στο 420 π.Χ., είναι ένα αριστούργημα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, που ενσαρκώνει την κομψότητα της ιωνικής τάξης. Σχεδιασμένος από τον επιφανή Καλλικράτη, αυτός ο τετραπλός ναός διαθέτει κιονοστοιχίες τόσο στο μπροστινό όσο και στο πίσω μέρος του, δημιουργώντας μια αμφίπλευρη διάταξη. Οι διαστάσεις του ναού, με μήκος 8 μέτρα, πλάτος 5,5 μέτρα και ύψος 7 μέτρα, αποδεικνύουν την προσεκτική μελέτη της κλίμακας και των αναλογιών.
Ο ναός υπέστη πολλαπλές αναστηλώσεις, με τους Christian Hansen και Eduard Schaubert να ανασκάπτουν τον χώρο τη δεκαετία του 1830. Αφού αποσυναρμολογήθηκε τον 17ο αιώνα, το 1836 διεξήχθη μια πρωτόγονη αναστήλωση. Μια πιο ολοκληρωμένη αποκατάσταση ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2010, διατηρώντας μεγάλο μέρος της αρχικής δομής, του στυλοβάτη και των κιόνων. Σήμερα, θραύσματα της γλυπτικής ζωφόρου εκτίθενται στο Μουσείο της Ακρόπολης και στο Βρετανικό Μουσείο, ενώ αντίγραφα κοσμούν το ναό.
Ο θριγκός του ναού κοσμείται από επιμελώς φιλοτεχνημένες ζωφόρους, κάθε πλευρά των οποίων αφηγείται διαφορετικές ιστορίες. Η ανατολική ζωφόρος, που βρίσκεται πάνω από την είσοδο, απεικονίζει ένα σύνολο θεοτήτων, συμπεριλαμβανομένων της Αθηνάς, του Δία και του Ποσειδώνα, αντανακλώντας το θρησκευτικό και πολιτικό ήθος της Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ. Η βόρεια ζωφόρος αποτυπώνει μια μάχη του ελληνικού ιππικού, ενώ η νότια ζωφόρος γιορτάζει τη νίκη των Ελλήνων στις Πλαταιές επί των Περσών. Η καλοδιατηρημένη δυτική ζωφόρος απεικονίζει πιθανότατα μια νικηφόρα σκηνή μάχης με ζωντανές εικόνες μάχης και πεσόντων πολεμιστών.
Ένα στηθαίο που προστέθηκε γύρω στο 410 π.Χ. περιλαμβάνει ανάγλυφα γλυπτά της Νίκης, της θεάς της νίκης, σε διάφορες στάσεις. Αυτά τα ανάγλυφα, συμπεριλαμβανομένης της εικονικής Νίκης που στερεώνει το σανδάλι της, αναδεικνύουν τις ποικίλες δραστηριότητες της Νίκης και αντανακλούν την εστίαση του ναού στη νίκη και τον φόρο τιμής. Το περίφημο άγαλμα της Νίκης στο στηθαίο την απεικονίζει να βγάζει ή να χαλαρώνει το σανδάλι της, μια χειρονομία που συμβολίζει την παράδοση της αφαίρεσης των υποδημάτων πριν από την είσοδο στο ναό ως πράξη λατρείας. Το άγαλμα αυτό, που ανακαλύφθηκε το 1835, πιστεύεται ότι αρχικά βρισκόταν στη νότια πλευρά του ναού και σήμερα στεγάζεται στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Το γείσο του ναού, ακολουθώντας τον τυπικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, βρίσκεται πάνω από το διάζωμα, περιτυλίγοντας ολόκληρη την κατασκευή. Τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι το γείσο, που τώρα έχει υποστεί φθορές, μπορεί κάποτε να ήταν ζωγραφισμένο. Πάνω από το γείσο, τα κύματα στη βόρεια και τη νότια πλευρά σχηματίζουν την κεκλιμένη γραμμή της οροφής και το αέτωμα, που κοσμείται με διακοσμητικά λιονταροκεφαλές και χώρο για ακροτελεύτια. Ο σκοπός των ακροτεριών, τα οποία αποτελούνται κυρίως από χαλκό με χρυσή επικάλυψη, παραμένει ένα μυστήριο. Οι θεωρίες περιλαμβάνουν αναπαραστάσεις ενός χάλκινου τρίποδα, ενός αναμνηστικού τροπαίου ή μιας ιπτάμενης Νίκης, καθεμία από τις οποίες ταιριάζει στις διαστάσεις και τον συμβολισμό που αρμόζει στο θέμα της νίκης του ναού. Συνοψίζοντας, ο ναός της Αθηνάς Νίκης δεν είναι απλώς ένα ιστορικό μνημείο, αλλά ένα θαύμα αρχιτεκτονικής εφευρετικότητας, καλλιτεχνικής έκφρασης και πολιτιστικής σημασίας, που συμπυκνώνει την ουσία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
